Żużel, to sport motorowy polegający na wyścigach po owalnym torze o długości 300-400 metrów. Nazwa pochodzi od żużla, produktu którym najczęściej wyłożone były tory, po których poruszały się motocykle. Dzisiaj nawierzchnia ta została zamieniona na mieszanki sjenitu czy granitu, mające znacznie lepsze właściwości.
Początków historii wyścigów żużlowych można doszukać się na początku XX wieku, kiedy to zawodnicy próbowali sił na zwykłych motocyklach drogowych, jeżdżąc po różnego rodzaju torach: trawiastych, kolarskich itp. Żużel przybył do Polski na początku lat trzydziestych XIX wieku. Początkowo używano zwykłych motocykli. Dopiero kiedy w 1948 roku wystartowała pierwsza polska liga żużlowa zaczęły pojawiać się motocykle specjalnie dostosowane do wyścigów po torach. Pojazd taki nie posiadał świateł, skrzyni biegów i hamulców.
Na przestrzeni lat powstało kilka odmian żużla, które różnią się między sobą głównie nawierzchnią oraz długością toru. Każda odmiana zyskała swoje uznanie w różnych częściach świata. W Polsce króluje żużel klasyczny, czyli jazda po torze sypkim o długości około 320 do 400 metrów. Im tor krótszy, tym trudniejszy ze względu na większy odcinek jazdy po łuku, co wymaga dużych umiejętności opanowania motocykla na wirażu.
Oprócz żużla klasycznego istnieją także takie odmiany jak:
• żużel na lodzie – zawodnicy poruszają się po lodowych torach
• żużel na trawie – zawodnicy poruszają się po torach trawiastych
• Long track – tory mogą mieć długość przekraczającą 1 kilometr
• Mini żużel – tory mają długość około 200 metrów
• Sidecar Speedway – zawodnicy poruszają się po torach motocyklami z bocznym koszem, w którym siedzi drugi zawodnik.
Zalecenia dotyczące bezpieczeństwa na torze
Po licznych, groźnych wypadkach wprowadzono wymagania dotyczące bezpieczeństwa zawodników. Wymogi te określają, jaka musi być odzież motocyklowa, sam motocykl, a nawet – szczególnie w ostatnich latach – bandy na stadionie. Każdy kombinezon musi być jednoczęściowy i pochodzić od producenta, który zapewnia ściśle określone przez regulamin parametry.
Pod koniec XX wieku wynaleziono deflektor, który blokuje wypadające z pod kół kamienie zagrażające zawodnikom znajdującym się za motocyklem.
W 2006 roku w Polsce wprowadzono wymóg dmuchanych band, które znacznie poprawiły bezpieczeństwo na torze.
Liga żużla w Polsce
Pierwsze polskie zawody żużlowe odbyły się w 1932 roku. Jednak dopiero w 1948 roku zorganizowano regularnie odbywające się zawody. Od tego czasu polski żużel rozwinął się i dzisiaj jest jednym z największych na świecie. Polska jako jedyna posiada 3 klasy ligowe. Od 1990 roku w Polsce coraz częściej zaczęli występować zawodnicy z całego świata. Na scenie polskiego żużla od lat możemy obserwować w akcji najlepszych światowych zawodników.
Polscy mistrzowie świata
Tomasz Gollob – najbardziej utytułowany polski zawodnik. Na swoim koncie posiada 7 medali mistrzostw świata, w tym jeden złoty z 2010 roku. 23 kwietnia 2017 uległ groźnemu wypadkowi, który spowodował poważne uszkodzenia kręgosłupa. Uraz ten zakończył karierę sportową Golloba.
Jerzy Szczakiel – pierwszy Polski mistrz świata w żużlu z 1973 roku. Na swoim koncie ma wiele medali z innych imprez rangi światowej, jednak nigdy więcej nie stanął na podium Indywidualnych Mistrzostw Świata. Karierę zakończył w 1979 roku.